Culemborgse succesformule: vrijwilligers als hart en ziel van de binnenstad

Culemborg is een kleine stad met 30.000 inwoners, maar groots in ideeën en ambities. Wij spraken met Manoli Martín-Camuñas Romero (regisseur binnenstad Culemborg). Zij ziet de binnenstad als een warenhuis met diverse afdelingen en huiskamer van de stad. Ze heeft samen met de stuurgroep een ‘platte organisatie’ opgezet, waarbij verantwoordelijkheden laag in de werkgroepen liggen.

“In Culemborg willen we de binnenstad verbeteren samen met iedereen die zich betrokken voelt. Tenslotte maken de mensen de stad, hun stad.”

“Alles van bovenaf aansturen werkt niet, want Culemborgers zijn te eigenzinnig en ideeënrijk. Dat zit in hun DNA. We focussen op waar energie en ideeën zijn die bijdragen aan de gezamenlijke ambities. Zo krijgen we de mensen mee.” De stuurgroep is enkel faciliterend en bestaat uit vertegenwoordigers van ondernemers, cultuur en erfgoed, horeca, pandeigenaren, gemeente en centrummanagement. De stuurgroep geeft enkel de kaders aan en zorgt dat de werkgroepen aan de slag kunnen met hun ideeën. Administratieve taken, zoals financiële zaken en het aanvragen van vergunningen, worden gefaciliteerd zodat vrijwilligers zich hiermee niet hoeven bezighouden.

We hebben een kern van 40 à 50 vrijwilligers

“In 2018 hadden we een sessie met DNWS, waarbij René Hendriks van ‘Aan Zee’ en nu ‘New Story’ ons begeleidde. Tijdens deze brainstorm konden bewoners en ondernemers aansluiten bij de thema’s die hen het meeste aanspraken. Zo kwamen we aan de eerste vrijwilligers, die na de brainstorm met ideeën kwamen die vervolgens in verschillende groepen verder werden uitgewerkt. Toen de plannen klaar waren, brak de corona pandemie uit. Dit vergde opnieuw improvisatie, maar maakte het team hechter en versterkte de samenwerking met de gemeente.”

“We lanceerden het merk ‘CLMBRG gastvrijstad’ en konden allerlei leuke acties en campagnes (zoals de Local Hero campagne) uitvoeren, wat voor verbinding en slagkracht zorgde.”

“In totaal hebben 72 vrijwilligers door de jaren heen meegewerkt aan het realiseren van projecten en activiteiten, waarbij een vaste kern van 40 à 50 vrijwilligers het kloppend hart van de organisatie vormt. Om de twee jaar wordt er gebrainstormd met een brede groep betrokkenen (ondernemers, pandeigenaren, cultuur, bewoners) uit Culemborg. Dit levert nieuwe ideeën en vaak ook nieuwe vrijwilligers op. De bijeenkomsten worden via diverse on- en offline media gecommuniceerd en trekken gemiddeld 80 tot 120 mensen. Geïnteresseerden met een idee voor de binnenstad of een bepaalde expertise sluiten zich aan en worden enthousiast als ze zien wat er allemaal gebeurt. Vaak sluiten er een aantal aan bij een van de werkgroepen. Omdat ze met hun eigen ideeën en samen met anderen aan de slag kunnen en daadwerkelijk impact hebben, blijven ze enthousiast.”

Organisatie van de werkgroepen

De werkgroepen zijn georganiseerd rond vier thema’s:

• 1. Omgeving: Richt zich op aantrekkelijke, gastvrije en groene entrees naar en van de binnenstad. Hierin zijn bewoners, ondernemers, vastgoed, cultuur en diverse beleidsmakers/projectleiders van de gemeente vertegenwoordigd.
• 2. Programmering: De sfeermakers van de binnenstad, waar creatieve bewoners, cultuur en ondernemers samenwerken om een jaarronde sfeer passend bij het DNA van de historische binnenstad te creëren.
• 3. Marketing binnenstad: Ondernemers, marketingdeskundigen en bewoners houden zich bezig met het vermarkten van de binnenstad. Design en campagnes worden uitbesteed aan professionele bureaus.
• 4. Aanpak leegstand en compacte binnenstad: Gestart met een brede werkgroep, nu bestaand uit het bestuur van de vereniging van pandeigenaren, EZ en een matchmaker/ regisseur binnenstad.

“De werkgroepen komen elke zes weken samen om de voortgang van de projecten te bespreken en de jaarplannen vast te stellen. De betrokkenen bij een project komen tussendoor ook samen, afhankelijk van wat nodig is. Soms komen meerdere werkgroepen bij elkaar voor een gezamenlijke brainstorm. Zelf ben ik aanwezig bij de werkgroepbijeenkomsten om mijn inbreng te doen, te faciliteren en informatie aan elkaar te koppelen. We werken alleen met actielijsten en geen lange verslaglegging. Alle werkgroepen komen één keer per jaar samen met de stuurgroep. In de tussentijd houden de link pins uit elke werkgroep, die ook in de stuurgroep zitten, elkaar op de hoogte via Chainels.”

Voorbeeld uit de werkgroep ‘Programmering’
Montmartre aan de Lek is een evenement in Culemborg, helemaal bedacht en uitgevoerd door de werkgroep ‘Programmering’. Op drie zaterdagen in april en september/oktober 2024 toveren we de Varkensmarkt om tot een stukje Parijs met lokale streekproducten, plantjes en stekjes, boeken en brocante en live kunst. Een nieuwe inwoner wilde marktmeester worden en een ander ging op zoek naar sponsoring. We hebben geen geld om een bureau (waarbij je al snel richting de € 8.000,- aan kosten gaat) in te huren. Het geld dat beschikbaar was hebben we gebruikt om de markt aan te kleden en muzikanten in te huren. De reacties waren erg positief, wat energie gaf om verder te gaan. Helaas is de organisatie van zo’n evenement met alleen vrijwilligers niet houdbaar voor de toekomst. Het kost te veel uren van de vrijwilligers. Het is in dit geval òf niks òf samen je schouders eronder zetten. Het is wel een mooi eerste begin. Nu gaan we onderzoeken of we het kunnen uitbreiden met hulp van extra vrijwilligers, scouting en extra sponsoring. We merken dat ondernemers met een winkel vaak niet veel extra tijd over hebben.

Voorbeeld uit de werkgroep ‘Omgeving’
De werkgroep ‘Omgeving’ heeft de entrees van het centrum, genaamd het Jach, getransformeerd van een stenig en onaantrekkelijk gebied naar een aantrekkelijk, gastvrij en groen gebied waar bewoners echt trots op zijn. Bij de kick-off in 2019 hebben de leden van de werkgroep rondgefietst en gekeken hoe de entrees er toen uitzagen. Uit deze actie kwam een shortlist, waarbij projecten in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd. Bij dit project van vergroening en transformatie van het Jach is een projectleider vanuit de gemeente betrokken. Omwonenden worden ook gevraagd om mee te denken. Alle teamleden blijven gedurende het hele project betrokken. Dat is hier heilig. Heel belangrijk is dat we een richtinggevend document hebben samengesteld: het regieplan versterkte binnenstad – het geeft een toekomstkader voor de langere termijn. Het geeft richting aan lopende projecten en laat zien welke projecten in de toekomst opgepakt kunnen worden.

Bekijk ook onderstaande video over de herinrichting van Het Jach.

Manoli’s visie en tips:

Manoli gelooft dat bijna elk centrumgebied georganiseerd kan zijn zoals in Culemborg. Deze manier van werken zou ook in grote steden kunnen werken, mits men gebruik durft te maken van de kennis en energie van betrokkenen. Haar tips zijn:

• Verwachtingen managen: Wees eerlijk en transparant over wat mogelijk is. Stimuleer leden om niet vanuit een potje geld te denken, maar vanuit het idee en zoek vervolgens het geld erbij.
• Direct middelen hebben: Zorg dat er direct middelen zijn voordat iedereen enthousiast wordt over een plan.
• Gemeente betrekken: Zorg dat de gemeente in alle werkgroepen zit. Dit zorgt voor betrokkenheid en ondersteuning.
• Ga waar de energie zit: Focus op mensen die willen bijdragen en laat hen hun eigen ideeën uitvoeren.
• Durf los te laten: Geef mensen de macht en kracht om de stad mee te veranderen.
• Ere wie ere toekomt: Deel successen en geef iedereen, inclusief vrijwilligers, de waardering die ze verdienen.

Samen maken we de stad!